کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1)
جستجو در:
احکام به جماعت خواندن نماز عید فطر و قربان ←
→ وقت نماز عید فطر و قربان
کیفیّت به‌جا آوردن نماز عید فطر و قربان
مسأله 2118. نماز عید فطر و قربان دو رکعت است؛
در رکعت اوّل بعد از تکبیرة الاحرام و خواندن حمد و سوره، بهتر است نمازگزار پنج تکبیر بگوید و میان هر دو تکبیر، یک قنوت بخواند و بعد از تکبیر پنجم، بدون خواندن قنوت، تکبیر دیگری بگوید و به رکوع برود و دو سجده به‌جا آورد و برخیزد؛
در رکعت دوّم بعد از خواندن حمد و سوره، بهتر است چهار تکبیر بگوید و میان هر دو تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از تکبیر چهارم، بدون خواندن قنوت، تکبیر دیگری بگوید و به رکوع برود و بعد از رکوع، دو سجده انجام دهد و تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.
بنابراین، نماز عید در رکعت اوّل غیر از تکبیرة الاحرام و تکبیر رکوع، پنج تکبیر و چهار قنوت در بین آنها و در رکعت دوّم غیر از تکبیر رکوع، چهار تکبیر و سه قنوت در بین آنها دارد، هرچند جایز است در رکعت اوّل غیر از تکبیرة الاحرام و تکبیر رکوع به سه تکبیر و دو قنوت در بین آنها و در رکعت دوّم غیر از تکبیر رکوع به سه تکبیر و دو قنوت در بین آنها اکتفا نماید.
شایان ذکر است، انجام این سه تکبیر و دو قنوت در هر رکعت، بنابر احتیاط واجب، لازم است. همچنین، گفتن تکبیر قبل از رکوع در هر رکعت، بنابر احتیاط واجب، ترک نشود.
مسأله 2119. در قنوت نماز عید فطر و قربان هر دعا و ذکرى خوانده شود، کافى است؛ ولى بهتر است نمازگزار این دعا را بخواند «اللّهُمَّ أَهْلَ الکِبْریاءِ وَالعَظَمَةِ، وَأَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ، وَأَهْلَ العَفْوِ وَالرَّحْمَةِ، وَأَهْلَ التَّقْوىٰ وَالمَغْفِرَةِ، أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هٰذَا الیَوْمِ، الَّذی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمیٖنَ عیٖداً، وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِه وَسَلَّمَ ذُخْراً وَمَزیٖداً، أَنْ تُصَلّیَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُدْخِلَنی فی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فیٖهِ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوْءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلیْهِمْ، اللّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ ما سَأَلَکَ بِهِ عِبادُکَ الصّالِحُونَ، وَأَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعٰاذَ مِنْهُ عِبٰادُکَ الصّالِحُونَ».[1]
یا مناسب است این دعا را بخواند: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّهُ وَحْدَهُ لَا شَریٖکَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ، اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمَةِ وَأَهْلُ الْجُوْدِ وَالْجَبَرُوْتِ وَالْقُدْرَةِ وَالسُّلْطَانِ وَالْعِزَّةِ، أَسْأَلُکَ فی هٰذَا الْیَوْمِ الَّذی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمیٖنَ عیٖداً وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ ذُخْراً وَمَزیداً، أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تُصَلّیَ عَلَیٰ مَلائِکَتِکَ الْمُقَرَّبیٖنَ وَأَنْبیائِکَ الْمُرْسَلیٖنَ وَأَنْ تَغْفِرَ لَنَا وَلِجَمیعِ الْمُؤْمِنیٖنَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُسْلِمیٖنَ وَالْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَالْأَمْوَاتِ، اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِ مَا سَأَلَکَ عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا عَاذَ بِهِ عِبَادُکَ الْمُخْلَصُونَ، اللّهُ أَکْبَرُ، أَوَّلُ کُلِّ شَیءٍ وَآخِرُهُ وَبَدیعُ کُلِّ شَیءٍ وَمُنْتَهَاهُ وَعَالِمُ کُلِّ شَیءٍ وَمَعَادُهُ وَمَصیرُ کُلِّ شَیءٍ إِلَیْهِ وَمَرَدُّهُ وَمُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَبَاعِثُ مَنْ فی الْقُبُورِ قَابِلُ الْأَعْمَالِ مُبْدِئُ الْخَفیَّاتِ مُعْلِنُ السَّرَائِرِ، اللّهُ أَکْبَرُ، عَظیٖمُ الْمَلَکُوْتِ شَدیٖدُ الْجَبَرُوْتِ حَیٌّ لَا یَمُوْتُ دَائِمٌ لَا‌یَزُوْلُ إِذٰا قَضیٰ أَمْراً فَإِنَّمٰا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ، اللّهُ أَکْبَرُ، خَشَعَتْ لَکَ الْأَصْوَاتُ وَعَنَتْ لَکَ الْوُجُوهُ وَحَارَتْ دُوْنَکَ الْأَبْصَارُ وَکَلَّتِ الْأَلْسُنُ عَنْ عَظَمَتِکَ وَالنَّوَاصی کُلُّها بِیَدِکَ وَمَقَادیٖرُ الْأُمُورِ کُلِّها إِلَیْکَ لَا یَقْضی فیٖها غَیْرُکَ وَلَا یَتِمُّ مِنْهَا شَیءٌ دُونَکَ، اللّهُ أَکْبَرُ، أَحَاطَ بِکُلِّ شَیءٍ حِفْظُکَ وَقَهَرَ کُلَّ شَیءٍ عِزُّکَ وَنَفَذَ کُلَّ شَیءٍ أَمْرُکَ وَقامَ کُلُّ شَیءٍ بِکَ وَتَوَاضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِعَظَمَتِکَ وَذَلَّ کُلُّ شَیءٍ لِعِزَّتِکَ وَاسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیءٍ لِقُدْرَتِکَ وَخَضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِمُلْکِکَ، اللّهُ أَکْبَرُ».[2]
مسأله 2120. اگر نمازگزار در نماز عید یک سجده را فراموش کند و محلّ به‌جا آوردن آن بگذرد، لازم است بعد از نماز آن را به‌جا آورد. همچنین، اگر کارى پیش آید که باید براى آن در نماز یومیّه سجدۀ سهو انجام شود، لازم است دو سجدۀ سهو بنماید.
مسأله 2121. در زمان حاضر (عصر غیبت) که خواندن نماز عید فطر و قربان، واجب نیست بلکه مستحب میباشد، جاری شدن احکام نافله در مورد این دو نماز، محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در مورد آن، ترک نشود؛[3] البتّه اگر نمازگزار در تعداد رکعات نماز عید شک نماید و شک مستقرّ گردد، نمازش باطل است.
مسأله 2122. اگر نمازگزار در تعداد تکبیرها یا قنوت‌‌های نماز عید شک نماید، در صورتی که محلّ آنها گذشته، به شکّ خود اعتنا نمی‌‌کند؛ امّا اگر در محلّ است، بنا بر کمتر می‌‌گذارد و چنانچه بعداً معلوم شد تکبیرها یا قنوت‌‌ها را اضافه گفته، نمازش باطل نمی‌‌شود.
در رکعت اوّل بعد از تکبیرة الاحرام و خواندن حمد و سوره، بهتر است نمازگزار پنج تکبیر بگوید و میان هر دو تکبیر، یک قنوت بخواند و بعد از تکبیر پنجم، بدون خواندن قنوت، تکبیر دیگری بگوید و به رکوع برود و دو سجده به‌جا آورد و برخیزد؛
در رکعت دوّم بعد از خواندن حمد و سوره، بهتر است چهار تکبیر بگوید و میان هر دو تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از تکبیر چهارم، بدون خواندن قنوت، تکبیر دیگری بگوید و به رکوع برود و بعد از رکوع، دو سجده انجام دهد و تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.
بنابراین، نماز عید در رکعت اوّل غیر از تکبیرة الاحرام و تکبیر رکوع، پنج تکبیر و چهار قنوت در بین آنها و در رکعت دوّم غیر از تکبیر رکوع، چهار تکبیر و سه قنوت در بین آنها دارد، هرچند جایز است در رکعت اوّل غیر از تکبیرة الاحرام و تکبیر رکوع به سه تکبیر و دو قنوت در بین آنها و در رکعت دوّم غیر از تکبیر رکوع به سه تکبیر و دو قنوت در بین آنها اکتفا نماید.
شایان ذکر است، انجام این سه تکبیر و دو قنوت در هر رکعت، بنابر احتیاط واجب، لازم است. همچنین، گفتن تکبیر قبل از رکوع در هر رکعت، بنابر احتیاط واجب، ترک نشود.
مسأله 2119. در قنوت نماز عید فطر و قربان هر دعا و ذکرى خوانده شود، کافى است؛ ولى بهتر است نمازگزار این دعا را بخواند «اللّهُمَّ أَهْلَ الکِبْریاءِ وَالعَظَمَةِ، وَأَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ، وَأَهْلَ العَفْوِ وَالرَّحْمَةِ، وَأَهْلَ التَّقْوىٰ وَالمَغْفِرَةِ، أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هٰذَا الیَوْمِ، الَّذی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمیٖنَ عیٖداً، وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِه وَسَلَّمَ ذُخْراً وَمَزیٖداً، أَنْ تُصَلّیَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُدْخِلَنی فی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فیٖهِ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوْءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلیْهِمْ، اللّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ ما سَأَلَکَ بِهِ عِبادُکَ الصّالِحُونَ، وَأَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعٰاذَ مِنْهُ عِبٰادُکَ الصّالِحُونَ».[1]
یا مناسب است این دعا را بخواند: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّهُ وَحْدَهُ لَا شَریٖکَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ، اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمَةِ وَأَهْلُ الْجُوْدِ وَالْجَبَرُوْتِ وَالْقُدْرَةِ وَالسُّلْطَانِ وَالْعِزَّةِ، أَسْأَلُکَ فی هٰذَا الْیَوْمِ الَّذی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمیٖنَ عیٖداً وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ ذُخْراً وَمَزیداً، أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تُصَلّیَ عَلَیٰ مَلائِکَتِکَ الْمُقَرَّبیٖنَ وَأَنْبیائِکَ الْمُرْسَلیٖنَ وَأَنْ تَغْفِرَ لَنَا وَلِجَمیعِ الْمُؤْمِنیٖنَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُسْلِمیٖنَ وَالْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَالْأَمْوَاتِ، اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِ مَا سَأَلَکَ عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا عَاذَ بِهِ عِبَادُکَ الْمُخْلَصُونَ، اللّهُ أَکْبَرُ، أَوَّلُ کُلِّ شَیءٍ وَآخِرُهُ وَبَدیعُ کُلِّ شَیءٍ وَمُنْتَهَاهُ وَعَالِمُ کُلِّ شَیءٍ وَمَعَادُهُ وَمَصیرُ کُلِّ شَیءٍ إِلَیْهِ وَمَرَدُّهُ وَمُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَبَاعِثُ مَنْ فی الْقُبُورِ قَابِلُ الْأَعْمَالِ مُبْدِئُ الْخَفیَّاتِ مُعْلِنُ السَّرَائِرِ، اللّهُ أَکْبَرُ، عَظیٖمُ الْمَلَکُوْتِ شَدیٖدُ الْجَبَرُوْتِ حَیٌّ لَا یَمُوْتُ دَائِمٌ لَا‌یَزُوْلُ إِذٰا قَضیٰ أَمْراً فَإِنَّمٰا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ، اللّهُ أَکْبَرُ، خَشَعَتْ لَکَ الْأَصْوَاتُ وَعَنَتْ لَکَ الْوُجُوهُ وَحَارَتْ دُوْنَکَ الْأَبْصَارُ وَکَلَّتِ الْأَلْسُنُ عَنْ عَظَمَتِکَ وَالنَّوَاصی کُلُّها بِیَدِکَ وَمَقَادیٖرُ الْأُمُورِ کُلِّها إِلَیْکَ لَا یَقْضی فیٖها غَیْرُکَ وَلَا یَتِمُّ مِنْهَا شَیءٌ دُونَکَ، اللّهُ أَکْبَرُ، أَحَاطَ بِکُلِّ شَیءٍ حِفْظُکَ وَقَهَرَ کُلَّ شَیءٍ عِزُّکَ وَنَفَذَ کُلَّ شَیءٍ أَمْرُکَ وَقامَ کُلُّ شَیءٍ بِکَ وَتَوَاضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِعَظَمَتِکَ وَذَلَّ کُلُّ شَیءٍ لِعِزَّتِکَ وَاسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیءٍ لِقُدْرَتِکَ وَخَضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِمُلْکِکَ، اللّهُ أَکْبَرُ».[2]
مسأله 2120. اگر نمازگزار در نماز عید یک سجده را فراموش کند و محلّ به‌جا آوردن آن بگذرد، لازم است بعد از نماز آن را به‌جا آورد. همچنین، اگر کارى پیش آید که باید براى آن در نماز یومیّه سجدۀ سهو انجام شود، لازم است دو سجدۀ سهو بنماید.
مسأله 2121. در زمان حاضر (عصر غیبت) که خواندن نماز عید فطر و قربان، واجب نیست بلکه مستحب میباشد، جاری شدن احکام نافله در مورد این دو نماز، محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در مورد آن، ترک نشود؛[3] البتّه اگر نمازگزار در تعداد رکعات نماز عید شک نماید و شک مستقرّ گردد، نمازش باطل است.
مسأله 2122. اگر نمازگزار در تعداد تکبیرها یا قنوت‌‌های نماز عید شک نماید، در صورتی که محلّ آنها گذشته، به شکّ خود اعتنا نمی‌‌کند؛ امّا اگر در محلّ است، بنا بر کمتر می‌‌گذارد و چنانچه بعداً معلوم شد تکبیرها یا قنوت‌‌ها را اضافه گفته، نمازش باطل نمی‌‌شود.
[1]. در بعضی از نسخه‌های روایی، به جای «الصّالِحون» دوّم، «المُخلَصونَ» یا «المُخلِصونَ» آمده است.
[2]. تهذیب الأحکام، ج3، باب6، صلاة العید، ص133، ح22.
[3]. مثلاً اگر فرد حمد و سورۀ نماز عید را فراموش کرده و در رکوع یادش بیاید، میتواند برای رعایت احتیاط بنا را بر این بگذارد که محلّ تدارک حمد و سورۀ فراموش شده، گذشته و رجاءً نماز را ادامه داده و تمام کند؛ سپس، به آن اکتفا نکرده و نماز را به جهت به جا آوردن این مستحب (نماز عید)، رجاءً دوباره بخواند.