کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1)
جستجو در:
زیارت اهل قبور ←
→ برخی از احکام تجهیز اموات مبتلا به بیماری واگیردار و مانند آن
احکام و آداب مراسم تعزیه
مسأله 839. گریستن در عزای میّت مؤمن (شیعۀ دوازده امامی) مستحب است، ولی احتیاط مستحب آن است که در گریه بر میّت، صدا را زیاد بلند نکنند.[1]
مسأله 840. نوحه کردن بر میّت به شعر یا به غیر شعر، تا وقتی که دربردارندۀ دروغ و حرام دیگری نباشد، اشکال ندارد و بنابر احتیاط واجب شامل «ویل» و «ثُبُور» نباشد.[2]
مسأله 841. مستحب است قبل از دفن یا بعد از دفن، صاحبان عزا را سر سلامتی دهند و به آنان تسلیت گفته و ابراز همدردی نمایند و آنان را به صبر و شکیبایی دعوت کنند و این امر بعد از دفن بیشتر تأکید شده است، ولی اگر مدّتی گذشته که به واسطۀ سر سلامتی دادن مصیبت یادشان می‌آید، ترک آن بهتر است.
مسأله 842. مستحب است انسان در مرگ خویشاوندان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میّت را یاد می‌کند «إنّا لِلهِ وَإِنّا إِلَیْهِ راجِعُوْنَ» بگوید و برای میّت قرآن بخواند.
مسأله 843. بنا بر احتیاط واجب، جایز نیست انسان در مرگ کسی صورت و بدن خود را بخراشد و موی خود را قطع کند، ولی به سر و صورت زدن جایز است.
مسأله 844. پاره کردن یقه در مرگ غیر پدر و برادر، بنابر احتیاط واجب جایز نیست و احتیاط مستحب آن است که در مصیبت آنان هم، یقه پاره نکند.
مسأله 845. اگر زن در عزای میّت، موی خود را بچیند، احتیاط مستحب است کفّارهای همانند کفّارۀ افطار عمدی ماه مبارک رمضان بپردازد[3] و چنانچه موی خود را بکَنَد یا صورت خود را بخراشد و خونین کند، احتیاط مستحب است که کفّارهای همانند کفّارۀ قسم بپردازد.[4] این حکم، در مورد مردی که در مرگ زوجه یا فرزندش، یقه یا لباس خود را پاره کند نیز جاری است.
مسأله 846. در مراسم تعزیه، لازم است از اسراف و تبذیر و کارهای خلاف شرع پرهیز گردد.
مسأله 847. مستحب است انسان از ثلث مالش برای اطعام در مراسم عزاداری خویش وصیت نماید و چنانچه میّت به اطعام از ثلث مالش در مراسم عزایش وصیت نموده باشد، عمل به این وصیّت لازم است.
مسأله 848. مستحب است تا سه روز برای اهل خانۀ میّت، غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مکروه است.[5]
مسأله 849. مناسب است مراسم تعزیه و مجلس فاتحه، ساده برگزار گردد و از تحمیل مخارج سنگین بر صاحبان عزا که از تحمّل آن به زحمت و حرج مى‌افتند و غالباً رجحان شرعى ندارد، خودداری شود؛ علاوه بر اینکه این امر منافات با ابراز همدردی و فراهم نمودن موجبات تسلّی خاطر و رفع همّ و غمّ آنان - که از جمله دستورات دینی است - دارد.
بنابراین، مقتضى است مؤمنین سیره و روش حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و ائمّۀ طاهرین(علیهم السلام) و راهنماییهاى اخلاقى و اسلامى را سرمشق قرار دهند و به اقتصاد و میانه‌روی عمل نمایند و حتّى کسانى که اهل تمکّن و توانایى مالى هستند نیز در این قبیل مراسم، میانه‌روى را مراعات نمایند تا کسانى که متمکّن نیستند به ملاحظۀ عرف معمول گرفتار زحمت نشوند و مخصوصاً اگر این مراسم براى رقابت و هم‌چشمى‌هاى دنیایى باشد، هرگز موجب اجر براى زنده و مرده نخواهد شد.
در مجموع، فرهنگ‌سازی برگزاری مراسم تعزیه به صورت سبک، ساده، بی‌آلایش و دور از تشریفات و اسراف و تبذیر و توجّه دادن بیشتر شرکت کنندگان به مرگ و قیامت میتواند آثار مثبتی برای جامعه و اجتماع به همراه آورد.
مسأله 840. نوحه کردن بر میّت به شعر یا به غیر شعر، تا وقتی که دربردارندۀ دروغ و حرام دیگری نباشد، اشکال ندارد و بنابر احتیاط واجب شامل «ویل» و «ثُبُور» نباشد.[2]
مسأله 841. مستحب است قبل از دفن یا بعد از دفن، صاحبان عزا را سر سلامتی دهند و به آنان تسلیت گفته و ابراز همدردی نمایند و آنان را به صبر و شکیبایی دعوت کنند و این امر بعد از دفن بیشتر تأکید شده است، ولی اگر مدّتی گذشته که به واسطۀ سر سلامتی دادن مصیبت یادشان می‌آید، ترک آن بهتر است.
مسأله 842. مستحب است انسان در مرگ خویشاوندان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میّت را یاد می‌کند «إنّا لِلهِ وَإِنّا إِلَیْهِ راجِعُوْنَ» بگوید و برای میّت قرآن بخواند.
مسأله 843. بنا بر احتیاط واجب، جایز نیست انسان در مرگ کسی صورت و بدن خود را بخراشد و موی خود را قطع کند، ولی به سر و صورت زدن جایز است.
مسأله 844. پاره کردن یقه در مرگ غیر پدر و برادر، بنابر احتیاط واجب جایز نیست و احتیاط مستحب آن است که در مصیبت آنان هم، یقه پاره نکند.
مسأله 845. اگر زن در عزای میّت، موی خود را بچیند، احتیاط مستحب است کفّارهای همانند کفّارۀ افطار عمدی ماه مبارک رمضان بپردازد[3] و چنانچه موی خود را بکَنَد یا صورت خود را بخراشد و خونین کند، احتیاط مستحب است که کفّارهای همانند کفّارۀ قسم بپردازد.[4] این حکم، در مورد مردی که در مرگ زوجه یا فرزندش، یقه یا لباس خود را پاره کند نیز جاری است.
مسأله 846. در مراسم تعزیه، لازم است از اسراف و تبذیر و کارهای خلاف شرع پرهیز گردد.
مسأله 847. مستحب است انسان از ثلث مالش برای اطعام در مراسم عزاداری خویش وصیت نماید و چنانچه میّت به اطعام از ثلث مالش در مراسم عزایش وصیت نموده باشد، عمل به این وصیّت لازم است.
مسأله 848. مستحب است تا سه روز برای اهل خانۀ میّت، غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مکروه است.[5]
مسأله 849. مناسب است مراسم تعزیه و مجلس فاتحه، ساده برگزار گردد و از تحمیل مخارج سنگین بر صاحبان عزا که از تحمّل آن به زحمت و حرج مى‌افتند و غالباً رجحان شرعى ندارد، خودداری شود؛ علاوه بر اینکه این امر منافات با ابراز همدردی و فراهم نمودن موجبات تسلّی خاطر و رفع همّ و غمّ آنان - که از جمله دستورات دینی است - دارد.
بنابراین، مقتضى است مؤمنین سیره و روش حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و ائمّۀ طاهرین(علیهم السلام) و راهنماییهاى اخلاقى و اسلامى را سرمشق قرار دهند و به اقتصاد و میانه‌روی عمل نمایند و حتّى کسانى که اهل تمکّن و توانایى مالى هستند نیز در این قبیل مراسم، میانه‌روى را مراعات نمایند تا کسانى که متمکّن نیستند به ملاحظۀ عرف معمول گرفتار زحمت نشوند و مخصوصاً اگر این مراسم براى رقابت و هم‌چشمى‌هاى دنیایى باشد، هرگز موجب اجر براى زنده و مرده نخواهد شد.
در مجموع، فرهنگ‌سازی برگزاری مراسم تعزیه به صورت سبک، ساده، بی‌آلایش و دور از تشریفات و اسراف و تبذیر و توجّه دادن بیشتر شرکت کنندگان به مرگ و قیامت میتواند آثار مثبتی برای جامعه و اجتماع به همراه آورد.
[1]. حکم عزاداری برای معصومین(علیهم السلام) در جلد دوّم، احکام مربوط به عزاداری و مجالس مذهبی ذکر مى‌‌شود.
[2]. مثل اینکه بگوید: وای هلاک شدم، نابود شدم، وای هلاک شوم، نابود شوم، الهی بمیرم، خدا مرا بکشد و سایر جملاتی که شامل نفرین خویش و دعا به هلاکت خویش باشد.
[3]. یعنی یک بنده آزاد کند یا شصت روز روزه بگیرد یا شصت فقیر را طعام دهد.
[4]. یعنی یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را طعام دهد و یا بپوشاند و در صورتی که فرد نسبت به سه مورد فوق ناتوان باشد، سه روز پى در پى روزه بگیرد.
[5]. در بسیاری از موارد، رعایت این ادب اسلامی موجب پیشگیری از ایجاد زحمت اضافه بر صاحبان عزا و پرهیز از دغدغۀ تأمین هزینه های مرتبط با آن میشود، علاوه بر اینکه در بعضی از موارد، نوعی تکریم صاحبان عزا محسوب میشود.