مسأله 236. اگر بدن حیوان به عین نجس مثل خون، یا متنجّس مثل آب نجس آلوده شود، چنانچه آنها برطرف شوند، بدن آن حیوان پاک می‌شود و نیاز به شستن نیست.
بنابراین، اگر مثلاً سطح بدن حیوان مجروح شده و آغشته به خون گردد یا بچّۀ حیوان هنگام تولّد، بدنش آلوده به خون باشد، با برطرف شدن عین خون و رطوبت آن، پاک می‌شود و نیز، اگر منقار مرغ آلوده به مدفوع گردد یا بدنش آلوده به ادرار گردد، با برطرف شدن مدفوع و ادرار و خشک شدن رطوبت آن، پاک می‌شود و نیاز به شستن نیست.
مسأله 237. باطن غیر محض در بدن انسان، مثل داخل دهان و بینی و گوش و چشم، با برخورد به نجاستی از بیرون نجس می‌شود و با از بین رفتن آن پاک می‌گردد.
بنابراین، اگر فرد انگشت آلوده به خون را داخل فضای دهان نموده و با این کار داخل دهان نجس شود، با برطرف شدن عین خون، دهان پاک به حساب می‌آید و نیاز به شستن آن نیست.
مسأله 238. باطن غیر محض در بدن انسان، مثل داخل دهان و بینی و گوش و چشم، با برخورد به نجاست داخلی، نجس نمی‌شود. بنابراین، خونی که از لثه بیرون می‌آید، موجب نجس شدن دندان‌ها یا لثه نمی‌شود.
مسأله 239. باطن محض مثل معده یا روده یا رگ‌های بدن در انسان یا حیوانات، با برخورد به نجاستی از داخل یا بیرون نجس نمی‌شود.
بنابراین، فردی که غذای نجس می‌خورد یا آب نجس می‌آشامد،[1] معده و رودۀ او نجس نمی‌شود. همین طور مدفوع موجود در رودۀ بزرگ، موجب نجاست روده نمی‌شود و نیز خون موجود در قلب و رگ‌‌ها باعث نجاست آنها نمی‌گردد.
مسأله 240. مقداری از لب‌‌ها و پلک چشم که موقع بستن روی هم می‌آید، حکم باطن را دارد؛ پس چنانچه با نجاستی از بیرون برخورد کند، آب کشیدن آن لازم نیست.
مسأله 241. جایی را که انسان نمی‌داند از ظاهر بدن است یا باطن غیر محض، اگر با نجاستی از بیرون برخورد کند، لازم است آن را آب بکشد و چنانچه با نجاست داخلی برخورد نماید، آب کشیدن آن لازم نیست.
مسأله 242. جایی را که انسان نمی‌داند از ظاهر بدن است یا باطن محض، اگر با نجاست چه داخلی و چه از بیرون برخورد کند، آب کشیدن آن لازم نیست.
مسأله 243. مسائلی که ذکر شد (237 تا 242)، دربارۀ پاک شدن و نجس شدن خودِ باطن بدن بود؛
امّا اگر شیء پاکی در باطن بدن با شیء نجسی برخورد کند، حکم نجس شدن یا نجس نشدن شیء پاک، به این صورت است:
1. اگر برخورد در باطن محض مثل معده یا روده باشد، نجاست از شیء نجس به شیء پاک منتقل نمی‌شود و فرقی نمی‌کند:
الف. شیء پاک و نجس هر دو از داخل بدن باشند، مثل برخورد «ودی»[2] که در باطن با ادرار برخورد کرده باشد.
ب. هر دو از بیرون بدن باشند، مثل هستۀ خرمای بلعیده شده که با آب نجس آشامیده شده در باطن برخورد کرده باشد.
ج. یکی از داخل و دیگری از بیرون باشد، مثل آمپولی که در رگ، با خون برخورد کرده یا اسباب اماله یا آبِ آن، که در مخرج مدفوع، با مدفوع برخورد کرده باشد. پس در تمام این موارد، شیء پاک - که با شیء نجس در باطن برخورد کرده - در صورتی که موقع بیرون آمدن آلوده به نجاست نباشد، پاک می‌باشد.
2. اگر برخورد در باطن غیر محض، مانند داخل دهان یا بینی باشد، چند صورت دارد:
الف. هر دو از داخل بدن باشند، مانند آب دهان یا بینی که با خونی از باطن بدن، برخورد کرده؛
ب. شیء پاک از بیرون و نجاست از داخل باشد، مانند دندان عاریه‌ای که در دهان با خون بیرون آمده از بین دندان‌های دیگر برخورد کند و یا انگشتی که در دهان با خون مربوط به لثه برخورد کرده یا غذای بین دندان‌ها که با خون مربوط به بین لثه‌ها برخورد کرده؛
در این دو صورت (الف و ب)، نجاست از شیء نجس به شیء پاک سرایت نمی‌کند؛ البتّه به شرطی که موقع بیرون آمدن، شیء پاک آلوده با آن نجاست - مثلاً خون - نباشد.
ج. نجاست، خارجی باشد و شیء پاک داخلی باشد، مثل آب دهان یا بینی؛
در این صورت، نجاست مذکور موجب نجس شدن آب دهان یا بینی می‌شود و با برطرف شدن خون، آب دهان یا بینی، پاک می­گردد.
د. شیء پاک و نجس هر دو از بیرون باشند و در داخل بدن با هم برخورد کنند، مثل دندان عاریه‌ای که در دهان با غذایی که با نجاستی از بیرون نجس شده برخورد کرده؛
در این صورت، نجاست از شیء نجس به شیء پاک سرایت کرده و آن را نجس می‌گرداند.